ساختمان مسکونی پیوند

ساختمان مسکونی پیوند واقع در شهرک مخابرات، کوچه‌ی پیوند هشتم سعادت‌آباد فرزند جدید دفتر معماری سِدروس است که اخیراً مورد بهره‌برداری قرار گرفته‌است. زمین این پروژه با مساحت 398 مترمربع به چندین دلیل از موقعیت ویژه‌ای برخوردار است: (1) همجواری با کوه‌های شمال تهران؛ (2) قرارگیری دربافتی با غلبه کاربری مسکونی و آرام (3) امکان نورگیری مناسب از دو جبهه شمال و جنوب
بافت محله عمدتا خانه‌های سازمانی آجری، با ارتفاع نه چندان زیاد را در بر می‌گیرد. از این رو، تقویت و توسعه‌ی هویت ذاتی مکان به‌ عنوان نخستین هدف در دستورکار قرار گرفت.

ساختمان پیوند به خودی خود یک ساختمان مسکونی امروزی است که برای سکونت خانواده‌ی سه برادر در کنار یکدیگر طراحی شده است. دستورکار نقشه از همان عرف نسبت سطح اشغال 60 به 40 پیروی می‌کرد که در زیرزمین‌ها امکان افزایش سطح‌اشغال تا 80 درصد وجود داشت. از ابتدا هم کارفرما و هم گروه معماری سِدروس بر این باور بودند که ساختمانی بیافرینند که در کنار کارآمدی، تجربه‌ی ارزش‌های معمارانه را برای شهر و ساکنانش فراهم آورد. در چشم‌انداز اولیه، کیفیت، چه از نظر استفاده از مواد و مصالح و چه در تبیین رویکرد به طراحی، جایگاه ویژه‌ای یافت. در کنار این مهم، اقتصادی‌بودن پروژه نیز مد نظر کارفرما بوده است لذا با تکیه بر کیفیت، دقت و خلاقیت طراحانه این بنا به محیط مسکونی سازگار با محیط‌زیست، امن و آرام تبدیل شده‌است که تبلور آن در رضایتمندی ساکنان‌اش مشهود است. درست است که اسم بنا وام‌گرفته از نام خیابان پیوند است اما این پروژه به تمامی بازتابنده تعامل لایه‌های هم‌پیوند متعدد است: پیوندهای خانوادگی کارفرما، پیوند نظرات کارفرما و طراحان، پیوند میان سنت‌های طراحی خانه‌های ایرانی و سبک زندگی امروز، پیوند میان زمینه و ساختمان جدید و ….
نظر به شرایط و مشخصات پروژه ایده‌ها و راهکارهای پاسخگویی سِدروس به شرایط محیط و نیازهای ساکنان فضا را می‌توان در سه دسته‌ی ایده‌های شکلی، ایده‌های عملکردی و تاثیرات ویژه طرح خلاصه کرد.

ایده‌های شکلی و عملکردی

این پروژه بر اساس رویکردی مبتنی بر زمینه شکل گرفت و توسعه یافت. راه‌حل‌های مفصلی ارائه شده است که در درجه نخست به بافت محله اشاره دارد. پروژه‌ی پیوند سنت و نوآوری را به دقت بازتاب می‌دهد و واحدهای مسکونی را فراهم می‌کند که به تشکیل یک محله با کیفیت کمک کرده، می‌تواند الگوی ساخت و ساز در محله باشد. در پروژه پیوند تلاش شده‌است که ترکیب ساختمان جدید با بافت پیرامونش به شیوه‌ای جذاب، هماهنگ، بی ادعا و در عین حال نوآورانه طراحی شود.
ساختمان مسکونی پیوند از لحاظ عملکردی به چهار بخش کلی تقسیم می‌شود: چهار واحد مسکونی از طبقات اول تا چهارم، لابی و فضای برگزاری مراسم و میهمانی‌های بزرگ در طبقه همکف، دو طبقه‌ی پارکینگ در زیرزمین و باکس ارتباط عمودی. هر یک از این چهار بخش از لحاظ شخصیت و نحوه کاربرد مصالح اندکی متفاوت شده‌اند. ساختمان از پالت محدودی از مصالح استفاده کرده است. آجر به‌عنوان اصلی‌ترین مصاح به‌کاررفته، یکی از مصالح سنتی و بومی در معماری ایران است و در حافظه تاریخی ما نقش بسته است و به نوعی برای هر ایرانی ماده‌ای آشناست. استفاده از آجر امکان چیدمان‌های متفاوت دستی و مجسمه‌گونه را می‌دهد که هویت پروژه را ساخته است.

نمای ساختمان از بافت آجری در چندلایه با خط و خطوط مدرن و پنجره‌های وسیع تشکیل شده‌است. تقسیم چهاربخشی مذکور در نما نیز مشهود است. نما به‌گونه‌ای طراحی شده‌است که عملکردهای پس آن کاملا خوانا و شفاف است. بخش باکس پله صلب‌ترین حجم آجری بناست و تنها یک مستطیل باریک مجوف را در بر می‌گیرد که پرده‌ای برای پنجره‌‌های راه‌پله‌ی ساختمان ایجاد می‌کند. همکف و ورودی ساختمان با طراحی فاصله شیار مانندی از باقی نما جدا شده و به این ترتیب به ورودی شخصیت جداگانه‌ای بخشیده است ضمن اینکه در ترکیب با پوشش گیاهی پشت بافت آجری و صفحات فلزی زنگ‌زده به خوبی حجم ورودی را شاخص و ویژه ساخته‌است. نمای طبقات مسکونی نیز خود به دو بخش قابل بخش است یک بخش نیمه‌شفاف مجوف که فضاهای نیازمند محرمیت بیشتر را در بر می‌گیرد و دوم جداره‌ی کاملا شفاف که فضای نشیمن و پذیرایی مملو از روشنایی را ممکن ساخته است. چهار طبقه مسکونی به نسبت طبقه اول حجم سیال‌تری دارد که در معماری نمای شمال و جنوبی امتداد یافته است. پنجره‌ها در نما سخاوتمندانه طراحی شده‌اند و در هر طبقه از کف تا سقف امتداد دارند.
متریال آجر نما در درون بنا نیز امتداد می‌یابد، در همکف شاهد تداوم صفحات فلزی زنگ‌زده به‌کار رفته در ورودی بنا هستیم تا چهره‌ای گرم‌تر و بی زمان‌تر به آن ببخشد. در راه‌پله و واحدهای مسکونی نیز در بخشی از فضا از آجر به کار رفته در پوسته استفاده شده و به این طریق یکپارچگی میان درون و بیرون حاصل شده است. باقی مصالح به کار رفته درون واحدها محدود، خنثی و سفید رنگ اند تا چیدمان نهایی صاحبخانه را آنچنان متاثر نسازند. فضای داخلی پارکینگ ها نیز بسیار ساده و خوانا طراحی و اجرا شده اند.آجر روشن از این جهت انتخاب شده است تا هماهنگی بیشتری با بافت داشته حس طراوت و تازگی به ساختمان ببخشد و با سبزینگی گلدان‌های پشت پرده‌ی آجری به خوبی ترکیب می‌شود. آجر با دوام و بی‌زمان است که هم به نفع کاربران و هم محیط زیست خواهدبود.
طراحی پلان طبقات مسکونی در رابطه تنگاتنگ با کارفرما و در راستای تامین نیازهای او صورت گرفته است. برای کارفرمای پروژه با توجه به سبک زندگی‌شان نشیمن و آشپزخانه قلب خانه است و ارتباط مستقیم این دو فضا بسیار اهمیت داشت. لذا فضاهای داخلی هر واحد با توجه به سبک زندگی ساکنین و روابط میان آن‌ها طراحی شده‌است. برخلاف بسیاری از واحدهای مسکونی امروزی وجود پذیرایی بزرگ و نمایشی برای مهمان مطرح نبود لذا هر فضا با اندازه‌ی و تناسب لازم و کافی، در جایگاه خود قرار گرفته است.
می‌توان گفت چهار ایده‌ی اصلی در طراحی واحدها مشهود است: توجه به روابط فامیلی و طراحی مبتنی بر تبیین روابط اعضای هر خانواده، بهره‌گیری از برخی عناصر و مفاهیم معماری خانه‌های سنتی ایران و ترکیب با سبک زندگی و قوانین جاری ساختمان‌سازی امروز ایران، امکان بهره‌گیری از نور و تهویه طبیعی به اندازه نیاز هر فضا، واردکردن سبزینگی به فضاهای داخلی تا حد ممکن.
به این ترتیب تقسیم‌بندی فضای داخلی شامل یک پیش‌فضای ورودی، هال خصوصی و آشپزخانه (به‌عنوان قلب تپنده‌ی خانه)، پذیرایی، یک اتاق‌خواب مستر و دو اتاق‌خواب فرزندان است. ارتباط بصری از هال خانه به تمامی فضاها وجود دارد که در بخش‌هایی مانند راهروی ورودی یا راهروی خواب‌ها این ارتباط بصری وضوح کم‌تری می‌یابد. ضمن اینکه از هشتی ورودی می‌توان بدون ورود به فضای نشیمن خصوصی به اتاق‌های خواب راه‌ یافت. به طورکلی احترام به حرائم خصوصی و جمعی افراد خانواده در این پروژه مورد توجه ویژه‌ای قرار گرفته‌است تا تمامی ساکنین در عین تعامل و همنشینی، حریم شخصی خود را نیز داشته باشند.

طراحی پلان طبقات مسکونی در رابطه تنگاتنگ با کارفرما و در راستای تامین نیازهای او صورت گرفته است. برای کارفرمای پروژه با توجه به سبک زندگی‌شان نشیمن و آشپزخانه قلب خانه است و ارتباط مستقیم این دو فضا بسیار اهمیت داشت. لذا فضاهای داخلی هر واحد با توجه به سبک زندگی ساکنین و روابط میان آن‌ها طراحی شده‌است. برخلاف بسیاری از واحدهای مسکونی امروزی وجود پذیرایی بزرگ و نمایشی برای مهمان مطرح نبود لذا هر فضا با اندازه‌ی و تناسب لازم و کافی، در جایگاه خود قرار گرفته است.
می‌توان گفت چهار ایده‌ی اصلی در طراحی واحدها مشهود است: توجه به روابط فامیلی و طراحی مبتنی بر تبیین روابط اعضای هر خانواده، بهره‌گیری از برخی عناصر و مفاهیم معماری خانه‌های سنتی ایران و ترکیب با سبک زندگی و قوانین جاری ساختمان‌سازی امروز ایران، امکان بهره‌گیری از نور و تهویه طبیعی به اندازه نیاز هر فضا، واردکردن سبزینگی به فضاهای داخلی تا حد ممکن.
به این ترتیب تقسیم‌بندی فضای داخلی شامل یک پیش‌فضای ورودی، هال خصوصی و آشپزخانه (به‌عنوان قلب تپنده‌ی خانه)، پذیرایی، یک اتاق‌خواب مستر و دو اتاق‌خواب فرزندان است. ارتباط بصری از هال خانه به تمامی فضاها وجود دارد که در بخش‌هایی مانند راهروی ورودی یا راهروی خواب‌ها این ارتباط بصری وضوح کم‌تری می‌یابد. ضمن اینکه از هشتی ورودی می‌توان بدون ورود به فضای نشیمن خصوصی به اتاق‌های خواب راه‌ یافت. به طورکلی احترام به حرائم خصوصی و جمعی افراد خانواده در این پروژه مورد توجه ویژه‌ای قرار گرفته‌است تا تمامی ساکنین در عین تعامل و همنشینی، حریم شخصی خود را نیز داشته باشند.

تاثیرات ویژه

تاثیرات ویژه طراحی ساختمان پیوند را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد:

• تبیین روابط اعضای خانواده و فامیل و ترجمه‌ی آن به فضاهای معمارانه در هماهنگی حداکثری با نیازهای کارفرما و استانداردهای معماری
• تلاش طراحان در کم‌ترین خودنمایی در ترکیب با بافت پیرامون
• حفظ حریم خصوصی ساکنین در لایه‌های مختلف
• طراحی اقتصادی پروژه: از سوی کارفرما هیچ فشاری بر طراح در استفاده از مصالح یا سبکی خاص از معماری وجود نداشت. لذا در راستای اهداف اقتصادی پروژه از باکیفیت‌ترین مصالح ایرانی استفاده شده‌است که در کنار طراحی دقیق جزییات اجرایی محصول درخوری پدید آمده است.